Szlak Armii Krajowej i ścieżki historyczno-edukacyjne na Ziemi Limanowskiej

Dwaj żołnierze w mundurach AK w postawie półleżącej z bronią
Szlak Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej to ponad 60 zinwentaryzowanych miejsc pamięci związanych z działalnością konspiracyjną mieszkańców Ziemi Limanowskiej i ofiarami hitlerowskiego terroru z lat 1939-1945. Przy okazji realizacji projektu opracowano mapę turystyczna z dokładnymi lokalizacjami atrakcji i przewodnik turystyczny z opisanymi atrakcjami oraz historycznymi zdjęciami. W centrum Limanowej powstał również partyzancki mural. Powstały również dwie ścieżki historyczno-edukacyjne.

Po 75 latach od zakończenia II Wojny Światowej Lokalna Organizacja Turystyczna Powiatu Limanowskiego postanowiła rozpropagować historię Ziemi Limanowskiej tamtych czasów realizując projekt utworzenia Szlaku Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej. Nad utworzeniem szlaku czuwał Przemysław Bukowiec ze Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych 1. Pułku Strzelców Podhalańskich, lokalny historyk, pasjonat i znawca tematyki AK na Limanowszczyźnie. 

W ramach realizowanego projektu przygotowano logo projektu w nawiązaniu do jednego z symboli konspiracji, wykorzystywanych w podziemnej prasie w czasie niemieckiej okupacji na Ziemi Limanowskiej. W dwunastu wybranych miejscach na terenie kilku gmin położonych w Beskidzie Wyspowym  ustawiono tablice turystyczne zawierające treści historyczne, ciekawostki oraz fotografie z epoki związane z działalnością konspiracyjną. Tablice znajdują się w lokalizacjach:

  • Skrzydlna – centrum (rynek), tablica poświęcona powstaniu pierwszej placówki konspiracyjnej w 1939 r. na terenie Ziemi Limanowskiej. Historia działalność placówki Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. 
  • Skrzydlna – centrum (rynek), treści na tablicy dotyczą osiedla Podlesie - miejsca pacyfikacji mieszkańców osiedla Podlesie w 1944 r.
  • Ćwilin, (szczyt) – zrzutowisko AK „Sokół”. Pierwsze miejsca organizacji odbioru zrzutów alianckich na Ziemi Limanowskiej.
  • Dobra – centrum. Wejście do Parku im. Stanisława Małachowskiego. Upamiętnienie działalności Mjr Antoniego Gryziny – Laska, organizacji Związek Czynu Zbrojnego oraz ofiar hitlerowskiego terroru w latach 1940-1945.
  • Słopnice – pomnik upamiętniający ofiary egzekucji z 17 lipca 1944 r., przeprowadzonej przez funkcjonariuszy gestapo. Lokalizacja obok pomnika, nieopodal ZPO w Słopnicach.
  • Szczawa – Pomnik Żołnierzy 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK w Szczawie. Upamiętnienie działalności organizacji niepodległościowych na terenie Szczawy, w tym działalności Związku Czynu Zbrojnego. Miejsce po prawej stronie obok pomnika 1 psp AK, na obrzeżach placu parkingowego.
  • Limanowa, Sowliny – budynek B. IV Liceum Ogólnokształcące imienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Upamiętnia członków organizacji konspiracyjnych (ZWZ) z rafinerii w Sowlinach., ofiar egzekucji i obozów koncentracyjnych.
  • Limanowa – szkoła. Budynek I LO w Limanowej. Upamiętnienie działalności członków organizacji konspiracyjnej AK placówki „Centra”, „Ligas”. Informacje na temat represji ze strony okupanta na mieszkańcach Limanowej i okolicznych wsi, upamiętnienie działalności członków Organizacji Związek Odwetu tzw. „Biały hotelik” naprzeciwko I LO w Limanowej.
  • Przyszowa – szkoła – działalność w czasie konspiracji, sanitariuszki Genowefy Kroczek „Lotte”, zamordowanej po wojnie przez funkcjonariuszy PUBP w Limanowej. Teren przy szkole Podstawowej Nr 1 im. Marii Konopnickiej w Przyszowej.
  • Rupniów – szkoła. Miejsce pobytu pierwszego komendanta Obwodu ZWZ-AK Limanowa – kpt. Wacława Szyćko „Wiktora”, twórcy konspiracji na Ziemi Limanowskiej w 1939 r. Ofiara niemieckiego terroru i obozów koncentracyjnych. Miejsce niemieckiej obławy na komendanta w 1941 r. (teren Szkoły Podstawowej w Rupniowie).
  • Kostrza - (miejscowość) – miejsce działalności ostatniego komendanta Obwodu AK Limanowa – kpt. Juliana Krzewickiego „Filipa”. Opis działalności konspiracyjnej w majątku Romerów na Lipiu (obecnie Sadek-Kostrza). Tablicę zlokalizowano koło budynku starej szkoły w Kostrzy. gdzie rozgrywały się wydarzenia opisywane na tablicy.
  • Mszana Dolna, budynek Zespół Szkół Techniczno-Informatycznych w Mszanie Dolnej ,ponieważ znajduje się blisko cmentarza, gdzie jest kwatera wojenna z lat 1939-1945. Treść tablicy zawiera opis powstania i działalność placówki konspiracyjnej ZWZ-AK w Mszanie Dolnej w latach 1939-1945 oraz Oddziału Partyzanckiego AK "Mszyca" por. Jana Stachury "Adama". Opis pomników oraz kwatery wojennej na cmentarzu, upamiętniającej ofiary niemieckiej okupacji w czasie wojny.
  • Mszana Dolna. Na ścianie hali sportowej I Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława Orkana (od strony ul. Józefa Piłsudskiego), przygotowano partyzancki mural. Wykonał go znany sądecki artysta street-art Mariusz Brodowski Mgr Mors wraz ze swoja ekipą. Mural przedstawia dwóch żołnierzy w mundurach AK z bronią w ręku.

Tablica z tekstem, zdjęciami i mapąTablica z tekstem, zdjęciami i mapąTablica z tekstem, zdjęciami i mapą

W celu poszerzenia oferty turystycznej opracowano mapę, zawierającą 64 miejsca związane z działalnością konspiracyjną na Ziemi Limanowskiej. Mapa zawiera oznakowane obiekty historyczne oraz fotografie i opisy miejsc pamięci oraz ich lokalizację.

Ostatnim elementem projektu jest wydrukowany w 1000 egzemplarzach przewodnik prezentujący historię wybranych miejsc pamięci na Limanowszczyźnie. Zredagowana treść nawiązuje do miejsc pamięci na Ziemi Limanowskiej z wyłączeniem południowozachodniego, zalesionego obszaru Gorców ze względu na jego odrębną, integralną historię z okresu niemieckiej okupacji. Treści historyczne opracowane w przewodniku stanowią połączenie dotychczas znanych materiałów, drukowanych opracowań, artykułów prasowych i źródeł historycznych, wzbogacone o odnalezione w wyniku kwerendy relacje, archiwalia oraz fotografie. Przewodnik adresowany jest do szerokiego grona odbiorców poczynając od młodzieży przez turystów wędrujących po szlakach i miejscowościach Ziemi Limanowskiej, po seniorów, których wspomnienia pozostają bezcennym źródłem historycznym.

Publikacja składa się dwóch rozdziałów. Pierwszy podzielony na dwa podrozdziały poświęcone: działaniom zbrojnym i wydarzeniom na Ziemi Limanowskiej we wrześniu 1939 r., oraz działalności konspiracyjnej w okresie niemieckiej okupacji. Drugi rozdział zawiera kilkadziesiąt odrębnych historii charakteryzujących miejsce pamięci na terenie danej miejscowości. Do treści zamieszczonych w przewodniku należą opisy historii powstania pomników, obelisków, mogił, miejsc kultu religijnego, obiektów turystycznych. Pozostałości po miejscach martyrologii jak np. miejsca niemieckich pacyfikacji, potyczek z żołnierzami AK, lokalizacji zrzutowisk oraz obozu partyzanckiego. Publikację wzbogacają zarówno współczesne fotografie jak i oryginalne zdjęcia z okresu okupacji na Ziemi Limanowskiej. Przewodnik stanowi poszerzenie treści zamieszczonych w mapie turystycznej.  Wśród autorów tekstów na tablice i do przewodnika prócz Przemysława Bukowca znaleźli się także Elżbieta Dutka i Karol Wojtas. Swój wkład w publikację przewodnika miał również Paweł Tokarczyk z Lokalnej Organizacji Turystycznej Powiatu Limanowskiego, działający także w Gorczańskiej Organizacji Turystycznej.

Zachęcamy do odwiedzenia profilu Szlaku Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej na Facebooku, oraz https://limanowskiszlakak.pl/

Na terenie Limanowszczyzny powstały również ścieżki historyczno-edukacyjne prowadzące przez miejsca ważne ze względów historycznych, ale również atrakcyjne widokowo. Pierwsza z nich to ścieżka 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK im. kpt. Juliana Krzewickiego.

Docelowo w najbliższym czasie planowane jest wykonanie oznakowania całego szlaku poprzez doposażenie w brakujące 40 tablic turystycznych o tematyce historycznej. Ponadto planowane jest wykonanie w Centrum Limanowej Historycznej Budki Telefonicznej, kolejnych murali historycznych na terenie powiatu związanych z tematyką Szlaku AK na ziemi limanowskiej. Powstanie także aplikacja na telefony. W 2022 roku szlak doczekał się nowej strony internetowej www.limanowskiszlakak.pl, oznakowano kolejnych 7 miejsc na szlaku tablicami turystycznymi.

Druga ścieżka prowadzi Śladami Oddziału Partyzanckiego "Wilk".

 

Zdjęcia ścieżek dzięki uprzejmości Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych 1. Pułku Strzelców Podhalańskich, które opiekuje się ścieżkami historyczno-edukacyjnymi na terenie Limanowszczyzny.

Multimedia


Odkrywaj regiony

Poznaj regiony Małopolski

Powiązane treści