Facebook link
Jesteś tutaj:
Powrót

Zagroda Maziarska Łosie

Zagroda Maziarska Łosie

Zagroda z bliska z drewniana stodołą na pierwszym planie.

Łosie 34, 38-314 Łosie Region turystyczny: Beskid Sądecki i Niski

tel. +48 183534363
Tradycyjną zagrodę tworzy zespół budynków położonych w centrum wsi, będący przykładem łemkowskiej architektury z końca XIX wieku. Od 2009 roku jest to oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. Zagroda Maziarska jest wizytówką wsi i jedynym na świecie muzeum prezentującym tradycyjne sposoby produkcji i handlu produktami ropopochodnymi czyli ciekawą historię wsi i maziarstwa.

Od połowy XIX wieku na Podkarpaciu rozwijał się przemysł naftowy. Dzięki temu w niezwykłej łemkowskiej wsi Łosie prawie wszyscy mężczyźni zajmowali się maziarstwem, czyli wyrobem i wędrownym handlem mazią i smarami, pozyskiwanymi w procesie suchej destylacji sosnowych odpadów, używanymi do smarowania osi drewnianych wozów. Wiosną z Łosia wyjeżdżały wozy z mazią, smarami i olejami, a obszar handlowy obejmował całą Europę Środkowo-Wschodnią. Maziarze jechali w głąb Polski, Rosji, na Litwę i Łotwę oraz Węgry i aż do Siedmogrodu. Handel, który do II wojny światowej był głównym źródłem dochodów mieszkańców, praktycznie zamarł po II wojnie światowej i wysiedleniu Łemków w czasie Akcji Wisła w 1947 roku. W latach powojennych handlowało kilkunastu maziarzy z Łosia, a ostatni pracował jeszcze w latach 70. XX wieku.

 

To tradycyjna, drewniana zagroda łemkowska nadal stojąca w miejscu powstania, fragment dawnej zabudowy wsi. Składa się z chałupy z 1899 roku, zwanej przez Łemków chyżą, budynku gospodarczego mieszczącego stajnię z wozownią oraz spichlerza. Chałupa z 1899 roku oraz stajnia z wozownią z końca XIX wieku, są konstrukcji zrębowej z ciosanych bali jodłowych. Ich kalenicowe dachy kryje świerkowy gont. Jednotraktową chałupę sień dzieli na dwie części. Podpiwniczony spichlerz z pierwszej połowy XX wieku o konstrukcji szkieletowej oszalowany jest deskami i ma dach kalenicowy kryty gontem. W 2018 roku do zagrody przeniesiono z Bartnego chyżę z 1928 roku.

 

Po remoncie obiektów urządzono w nich ekspozycję poświęconą historii maziarstwa na tle etnograficznym, ukazującym również łemkowską kulturę. W chałupie i stajni urządzono wystawę poświęconą kulturze Łemkowszczyzny Zachodniej i maziarstwu z eksponatami, mapami, fotografiami i planszami informacyjnymi. W budynku gospodarczym stoją wozy maziarskie, w tym wóz Dymitra Kareła, jednego z ostatnich łosiańskich maziarzy. Wystawa etnograficzna przybliża pozarolnicze zajęcia Łemków, jak łyżkarstwo czy dziegciarstwo. W spichlerzu pokazano zachowane elementy z nieistniejących już cerkwi łemkowskich, głównie krzyże wieńczące z XVIII i XIX wieku. W zagrodzie organizowana są warsztaty i lekcje muzealne, wystawy, spotkania oraz imprezy plenerowe, z których najpopularniejsze jest sierpniowe „Święto Maziarzy”.

 

W samej wsi Łosie, malowniczo położonej nad potokiem Łosianka, zachowało się wiele starych budynków z końca XIX i początku XX wieku. Zabudowa ta różni się od innych łemkowskich wsi, nie ma tu długich zagród z budynkiem mieszczącym pod jednym dachem mieszkalnie i pomieszczenia gospodarcze, są natomiast domy mieszkalne i wolno stojące zabudowania gospodarcze. A Zagroda Maziarska przez zabytkowy mur cerkiewny graniczy z greckokatolicką cerkwią Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1810 roku.

 

Dziegieć

Dziegieć to ostry płyn o smolistym zapachu. Ma zastosowanie w medycynie ludowej, weterynarii, rzemiośle. Używano go także w praktykach magicznych. Powstaje w drodze tzw. suchej destylacji z drewna. Z jego wyrobu wciąż słynie łemkowska wieś Bielanka koło Łosia. Dziegciarzy uważano za ludzi posiadających czarodziejskie umiejętności.

Małopolski Instytut Kultury w Krakowie,

„Maziarze z Łosia, wiejskie bogactwo w globalnym przemyśle naftowym”


Powiązane treści